Τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης η εκδήλωση – συζήτηση για τη διαχείριση απορριμμάτων στον Δήμο Ηλιούπολης, με πρωτοβουλία της Δημοτικής Κίνησης ΗΛΙΟΥ-πόλις Ανθρώπινη Πόλη.
Συζητήσαμε τις κυριότερες διαστάσεις του περίπλοκου και δυσεπίλυτου θέματος της διαχείρισης απορριμμάτων.
Αρχικά, στο χαιρετισμό του ο Θοδωρής Παπαδάτος, επικεφαλής της Δημοτικής Κίνησης, καλωσόρισε και παρουσίασε τους ομιλητές και την ομιλήτρια και αναφέρθηκε στα τοπικά προβλήματα έλλειψης διαφάνειας, δημοκρατικής διακυβέρνησης και λογοδοσίας στου δημότες από την Διοίκηση του Δήμου, ενώ συγχρόνως επισήμανε ότι η Δημοτική αρχή βαδίζει στα τυφλά, χωρίς πραγματικό σχέδιο και οργάνωση. Παρά το ότι επανειλημμένα ο κ. Παπαδάτος έχει καταθέσει προτάσεις να συζητηθεί το θέμα των απορριμμάτων σε Δημοτικό Συμβούλιο και να στηριχθεί η συνεργασία με δημότες και άλλες δημοτικές παρατάξεις, η Δημοτική Αρχή δεν έχει ανταποκριθεί, αναβάλλοντας για μήνες τη συζήτηση και αποφεύγοντας να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα που ο ίδιος έχει θέσει σχετικά με τις υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων, τα ρεύματα χωριστής συλλογής – ιδιαίτερα για τα βιοαπόβλητα – και τα ποσοστά ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Στη συνέχεια, ο κ. Αλέξης Μαυραγάνης, Πρόεδρος του Δικτύου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Πόλεων, και Αντιδήμαρχος Χαλανδρίου, αναφέρθηκε στα μεγάλα προβλήματα που μπλοκάρουν τη βιώσιμη διαχείριση αστικών αποβλήτων, και στην έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας και σύγχυση ρόλων και αρμοδιοτήτων μεταξύ της κεντρικής Διοίκησης (ΥΠΕΝ), της Περιφερειακής Διοίκησης, του Φορέα Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΔΣΝΑ) και των Δήμων της Αττικής. Η στρατηγική της κυβέρνησης, όπως ανέφερε, είναι ένα συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης, το οποίο δεν μπορεί να ξεκολλήσει τη χώρα από την ταφή των απορριμμάτων και δεν συνάδει με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές πρακτικές της κυκλικής οικονομίας. Ανέφερε ότι τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των συσκευασιών (δηλαδή οι υπόχρεοι για την ανακύκλωση τους), που είναι υπεύθυνα για τη χρηματοδότηση της χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις θεσμικές τους υποχρεώσεις και στο ρόλο που τους έχει ανατεθεί, λόγω του μεταξύ τους εξαντλητικού ανταγωνισμού και την αδυναμία αποτελεσματικής διευθέτησης των ρόλων τους από το κράτος.
Συνολικά περιέγραψε μια ζοφερή εικόνα που εξηγεί γιατί η χώρα μας παραμένει καθηλωμένη σε πολύ χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, ουραγός ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. Σημείο κλειδί, σύμφωνα με τον Α. Μαυραγάνη είναι η αλλαγή στρατηγικής από την Κεντρική Διοίκηση για την αποκέντρωση των υποδομών διαχείρισης και την ενδυνάμωση και την ουσιαστική χρηματοδότηση των Δήμων, ώστε να επιτελέσουν το έργο τους. Παρουσίασε το επιτυχημένο πρόγραμμα χωριστής συλλογής και διαχείρισης βιοαποβλήτων στα Βριλήσσια, όταν ο ίδιος ήταν Αντιδήμαρχος στον τομέα διαχείρισης ΑΣΑ (από το 2015, έως το 2023), και μίλησε για το πρόγραμμα εφαρμογής “πληρώνω όσο πετάω” που είχε θετικά αποτελέσματα, παρά τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και διοικητικά προβλήματα κατά την εφαρμογή του. Συμπερασματικά, κατέληξε ότι οι πρωτοβουλίες των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών για την Ανακύκλωση στην Πηγή είναι πολύ σημαντικές και φωτίζουν το πρόβλημα, οδηγώντας σε τοπικές λύσεις και πιέζοντας για ουσιαστικές λύσεις σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Ο Τάσος Κεφαλάς, ως εκπρόσωπος του ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ περιέγραψε με γλαφυρό και τεκμηριωμένο τρόπο το συνεχιζόμενο περιβαλλοντικό έγκλημα στη Φυλή αλλά και τον περιβαλλοντικό ρατσισμό που υφίστανται οι κάτοικοι της Δυτικής Αττικής λόγω της υπερ-συγκέντρωσης των υποδομών διαχείρισης απορριμμάτων, με κύρια επιλογή την ταφή στην περιοχή τους. Όπως είπε, οι κάτοικοι της Δυτικής Αττικής είναι εκτεθειμένοι σε τεράστιους περιβαλλοντικούς κινδύνους λόγω της ρύπανσης υπόγειων και επιφανειακών νερών που έχουν δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια μια βόμβα για τη Δημόσια Υγεία. Παλαιότερη μελέτη εντόπισε στον κόλπο της Ελευσίνας ρύπους προερχόμενους από το ΧΥΤΑ σημείωσε χαρακτηριστικά.
Συνοπτικά τα αποτελέσματα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) των δήμων της Αττικής, για το 2023, με βάση τα ποσοτικά στοιχεία του Ενιαίου Φορέα Διαχείρισης Απορριμμάτων Αττικής (ΕΔΣΝΑ) έχουν ως εξής:
- Το σύνολο των ΑΣΑ των δήμων της Αττικής είναι 1.897.032 τόνοι σε ετήσια βάση
- Το 98%, περίπου, από αυτά κατέληξε για επεξεργασία ή διάθεση στη Δυτική Αττική, γεγονός που αποδεικνύει τον περιβαλλοντικό ρατσισμό και την τεράστια κοινωνική αδικία που υφίστανται οι κάτοικοι της Δυτικής Αττικής.
- Το 95,21% πέρασε την πύλη της εγκατάστασης της Φυλής (1.806.124 τόνοι)
- Τα σύμμεικτα (μη διαχωρισμένα) του πράσινου κάδου αποτελούν το 92,26% (1.750.072 τόνοι)
- Τα προ-διαλεγμένα υλικά είναι μόνο 7,74% (146.960 τόνοι)
- Η πραγματική συνολική ανάκτηση ήταν 6,06% (115.005 τόνοι)
- Από το σύνολο των σύμμεικτων (1.750.072 τόνοι), το 1.523.779 τόνοι οδηγήθηκαν απευθείας για ταφή στο ΧΥΤΑ Φυλής και οι υπόλοιποι 226.293 τόνοι οδηγήθηκαν για επεξεργασία και περαιτέρω ανάκτηση στο εργοστάσιο μηχανικής ανακύκλωσης και κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ)
Τέλος, ο Τ. Κεφαλάς παρουσίασε στοιχεία για τις άθλιες επιδόσεις του «αμαρτωλού» ΕΜΑΚ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσε για το 2023
- Την πύλη εισόδου του ΕΜΑΚ πέρασαν 282.345 τόνοι (226.293 τόνοι σύμμεικτων και 56.052 τόνοι προδιαλεγμένων υλικών, κυρίως πράσινα, οργανικά του καφέ κάδου και συσκευασίες).
- Την πύλη εξόδου του ΕΜΑΚ πέρασαν 24.097 τόνοι (μόνο) ανακτήσιμα υλικά, 220.827 τόνοι που οδηγήθηκαν στο ΧΥΤΑ, ενώ υπήρξαν και 37.421 τόνοι απωλειών (στραγγίσματα, αποσύνθεση οργανικών).
Δηλαδή στο ΕΜΑΚ η ανάκτηση και αξιοποίηση υλικών ήταν της τάξης των 24.000 τόνων το 2023, και αυτό αποτελεί πραγματικό σκάνδαλο για μια μονάδα που λειτουργεί με τόσο υψηλό κόστος. Αντί αυτού, θα έπρεπε οι χρηματοδοτήσεις να υποστηρίξουν τα προγράμματα χωριστής συλλογής στους Δήμους της Αττικής, για ποιοτική ανακύκλωση. Έτσι θα πιάσουν τόπο τα χρήματα που ξοδεύονται.
Συμπερασματικά, στο ΧΥΤΑ θάφτηκαν το 2023, συνολικά, 1.744.606 τόνοι, δηλαδή το 91,97% του συνόλου των ΑΣΑ των δήμων της Αττικής. Μαζί με κάποιες άλλες κατηγορίες, πλην δήμων, το 2023 θάφτηκαν στο ΧΥΤΑ 1.779.954 τόνοι.
Η Μαρία Βιτωράκη αναφέρθηκε αρχικά στο θεσμικό πλαίσιο της διαχείρισης απορριμμάτων, επισημαίνοντας ότι το κυκλικό οικονομικό μοντέλο έρχεται σε σύγκρουση με το παραδοσιακό γραμμικό καπιταλιστικό μοντέλο της αέναης μεγέθυνσης και υπερπαραγωγής αντικειμένων και προϊόντων μικρής διάρκειας ζωής και χρησιμότητας, που δεν λαμβάνει υπόψη ούτε τις αντοχές του πλανήτη ούτε την ανθρώπινη υγεία και ευημερία. Η κριτική μας γίνεται, όπως είπε, τόσο στο μοντέλο παραγωγής όσο και στο μοντέλο κατανάλωσης, και εμείς οι πολίτες έχουμε την ευθύνη, αλλά και τη δύναμη να αλλάξουμε επιλογές και συνήθειες για να μειώσουμε δραστικά τα απορρίμματα.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο Δήμο Ηλιούπολης και στις απαράδεκτες επιδόσεις χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης. Στην ουσία, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Ηλιούπολη, ύστερα από 25 χρόνια χρήσης του μπλε κάδου είναι κάτω από 5%, ενώ ο στόχος για το 2025 είναι 55%!
Η χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων είναι ανύπαρκτη. Άλλα ρεύματα απορριμμάτων όπως τα ογκώδη, έπιπλα, ΑΕΚΚ, παιγνίδια, έπιπλα, επικίνδυνα οικιακά απορρίμματα (υπολείμματα χρωμάτων από εργασίες ανακαίνισης, διαλύτες, εντομοκτόνα, κ.α.) δεν υφίστανται σήμερα καμία διαχείριση και καταλήγουν στο ΧΥΤΑ Φυλής με τα απορρίμματα του πράσινου κάδου.
Στη συνέχεια περιέγραψε ένα σχέδιο μετάβασης σε νέο καθεστώς διαχείρισης, με συγκεκριμένους στόχους, χρονοδιάγραμμα και τρόπους παρακολούθησης και αξιολόγησης. Στόχος είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα που περιλαμβάνει:
- Την Πρόληψη (αποφυγή) απορριμμάτων, στοχεύοντας ιδιαίτερα στις πλαστικές συσκευασίες μιας χρήσης και στα απόβλητα τροφίμων και
- Τη χωριστή συλλογής πολλών ρευμάτων απορριμμάτων που θα συλλέγονται είτε πόρτα-πόρτα σε χωριστές σακούλες ή κάδους, είτε σε κάδους πεζοδρομίου με κάρτα ή κλειδί, γιατί μόνο έτσι μπορεί να γίνει ποιοτική ανακύκλωση, με ενεργοποίηση των πολιτών
Τα παραπάνω είναι απαραίτητο να συνοδεύονται από ένα διαφορετικό σύστημα χρέωσης των τελών καθαριότητας, το «πληρώνω όσο πετάω» ή «κερδίζω όσο ανακυκλώνω» που επιβραβεύει τους πολίτες και επιχειρήσεις που μειώνουν τα απορρίμματα του πράσινου κάδου (υπολείμματα). Αυτά πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα σε πιλοτικό επίπεδο και να διευρυνθούν σε διάστημα ενός ή δύο ετών.
Τέλος, η Μ. Βιτωράκη αναφέρθηκε στο πρόγραμμα γειτονιάς που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2024 μέσω της Δημοτικής Κίνησης ΗΛΙΟΥ- πόλις Ανθρώπινη Πόλη και αναφέρεται στη συνεργατική δράση κατοίκων σε επίπεδο γειτονιάς για τη δημιουργία πλατφόρμας διαμοιρασμού και επαναχρησιμοποίησης, καθώς και χωριστής συλλογής συσκευασιών με ευθύνη της επιτροπής γειτονιάς.
